Dersler
MDES600 - Araştırma Yöntemleri ve İletişim Becerileri (3 + 0) 5
Titiz, bilimsel araştırma, özellikle tez veya doktora tezleri; literatür taraması; anketler; meta-analizler; deneysel araştırma tasarımı; araştırma sorularının hazırlanması; teori tasarlanması; nitel ve nicel verilerin toplanması ve analiz metotları; geçerlilik; güvenilirlilik; nirengi; bulguların tasarımı; araştırma önerisinin yazılması ve yayın
MECE521 - Kontrol Mühendisliği I (3 + 0) 5
Sistemlerin durum uzayında analizleri, durum geribesleme, gözlemleyiciler, Lyapunov kararlılık teorisi, faz portreleri.
MECE522 - Kontrol Mühendisliği II (3 + 0) 5
Ders, durum gözlemleyicileri, regulator ve denetleyici tasarımı, stokastik sistemler, Kalman süzgeci ve MatLab-Simulink kullanımı; mekatronik sistemler laboratuvarında yer alan dinamik sistemlerin modelleme ve denetimleri.
MECE589 - Mezuniyet Semineri (0 + 0) 5
Mekatronik mühendisliğinde güncel araştırma konuları üzerinde bilimsel seminerler.
MECE597 - Yüksek Lisans Tezi (0 + 0) 80
Tez protokolünde belirtilen tez konusu.
EE423 - Yapay Sinir Ağları ve Uygulamaları (3 + 0) 5
Temel sinir biyolojisi, sinir ağı mimarileri ve öğrenme algoritmaları, yapay sinir ağ uygulamaları, McCulloch Pitts nöronları, tek katlı pörseptran, çok Katlı pörseptran, radyal taban fonksiyonlu ağlar, Kohonen kendini örgütleyen eşlemlemeler, öğrenen vektörel nicemleme
IE416 - Uzman Sistemler (3 + 0) 5
Uzman sistemlerin teknolojisi ve uygulamaları, basit bir uzman sistem kurulumu, yapay zeka kavramları, sezgisellik, problem çözme, akıllı nitelikler; mühendislik uygulamalarından örnek olay çalışmaları.
CMPE464 - Dijital Görüntü İşleme (3 + 0) 5
Sinyal ve görüntü işlemeye giriş, sayısal görüntü işlemeye genel bakış, ayrık zaman sinyalleri ve sistemleri, örnekleme, yeniden canlandırma ve sayısallaştırma, sayısal görüntü gösterimi, görüntü dönüşümleri, iyileştirme, onarma, parçalama ve tanımlama.
CMPE465 - Bilgi Mühendisliği (3 + 0) 5
Bilgi gösterim yöntemleri: kural-tabanlı, grafiksel, mantıksal yöntemler, Prolog diline giriş, bilgi edinme, uzman sistemler, ontoloji, anlamsal örün, otomatik öğrenmeye giriş.
CMPE466 - Gevşek Hesaplama (3 + 0) 5
Biyolojik ve yapay sinir ağları, geriye yayılma algoritması ve çok katmanlı geriye yayılma algoritması; yapay sinir ağları modelleri ve öğrenme algoritmaları; bulanık mantık ve bulanık kümeler; temel bulanık mantık matematiği; bulanık işlemler, bulanık sistemler, bulanık akıllı sistemleri, bulanık kontrol, genetik algoritmalar, yapay sinir ağlarını
CMPE467 - Örüntü Tanıma (3 + 0) 5
Bayes karar teorisi, sınıflandırıcılar, doğrusal ayırtaçlar ve karar verme yüzeyleri, parametre kestirimi, saklı Markov modelleri, en yakın komşu kümelemesi, doğrusal ayırtaçlar, yapay sinir ağları, karar ağaçları, sıradüzensel kümeleme, öz düzenleyici özellik haritaları.
EE222 - Mikrodenetleyiciler (3 + 2) 7
Temel mikrodenetleyici yapısı; bellek organizasyonu, adresleme, adresleme kipleri; çevirici dili programlama, C programlama; kesmeler, kesme programlama; giriş ve görüntü cihazlarına bağlama; zamanlayıcılar, yakalama, karşılaştırma ve darbe genişlik modülasyonu işlemleri; seri haberleşme; I2C arabirimi; analog/sayısal çevirimi.
CE566 - İnşaat Mühendisliğinde İleri Matematiksel Yöntemler (3 + 0) 5
Birinci, ikinci ve daha yüksek mertebede lineer diferansiyel denklemler, diferansiyel denklem sistemleri, diferansiyel denklemlerin kuvvet serisi yöntemiyle çözümü, Laplace dönüşümleri, kısmi diferansiyel denklemler, sayısal entegrasyon ve türev, lineer cebirde sayısal yöntemler, diferansiyel denklemlerin sayısal çözümü.
CMPE564 - Doğal Hesaplama (3 + 0) 5
Tarama yoluyla problem çözme, tepe tırmanma, tavlam benzetimi, yapay sinir ağları, genetik algoritmalar, sürü zekası (karınca kolonileri, parçacık sürü optimizasyonu) ve yapay bağışıklık sistemleri.
CMPE541 - İleri Veritabanları (3 + 0) 5
Veritabanı sistemleri kavramları, hareket işleme, eşzamanlılık kontrolü ve veritabanı kurtarma, nesneye yönelik ve nesne-ilişkisel veritabanları, yarı yapısal veri ve XML, paralel ve dağıtık veritabanları, ileri dağıtık veritabanları kavramları, büyük veriye giriş, geçici veritabanları.
EE503 - Doğrusal Sistemler Teorisi (3 + 0) 5
Doğrusal cebir kavramlarının tekrarı, doğrusal sistem gösterimleri, çözümlerin varlığına ilişkin incelemeler, temel (kanonik) biçimler, denetleç tasarımları, gözlemleyici tasarımları, çok girdili çok çıktılı sistemlere giriş.
EE504 - Sistem Analizine Giriş (3 + 0) 5
Doğrusal cebir kavramlarının tekrarı, doğrusal sistem gösterimleri, sürekli ve ayrık zamanda sistemler, durum uzayında gerçekleştirim, analiz yöntemleri: frekans tanım alanı, Laplace tanım alanı ve z-tanım alanı, doğrusal sistemlerin çözümleri; bu yöntemlerin MATLAB gibi bir sayısal analiz ortamında uygulanması.
EE505 - Yapay Sinir Ağları ve Uygulamaları (3 + 0) 5
Temel sinir biyolojisi, sinir ağı mimarileri ve öğrenme algoritmaları, yapay sinir ağ uygulamaları, McCulloch Pitts nöronları, tek katlı pörseptran, çok katlı pörseptran, radyal taban fonksiyonlu ağlar, Kohonen kendini örgütleyen eşlemlemeler, öğrenen vektörel nicemleme.
EE506 - Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinde Sayısal Yöntemler (3 + 0) 5
Kök bulma ve sayısal entegrasyon, sabit ve kayar noktalı işlemler ve hata standartları, tek ve çok boyutlu iç ve dış değerleme, sayısal optimizasyon teknikleri, en az karesel değerler yöntemleri, istatistiksel (Monte-Carlo) yöntemler, doğrusal dönüşümlerde sayısal yaklaşımlar (Karhunen-Loeve, ayrık Fourier dönüşümü).
EE519 - Konuşma İşleme ve Uygulamaları (3 + 0) 5
Konuşma işaretinin temel özellikleri; zaman-bölgesi ve frekans-bölgesi konuşma işleme teknikleri; konuşma kodlama yöntemleri; konuşma işleme uygulamaları, konuşma tanıma, konuşma sentezleme, konuşmacı doğrulama.
EE525 - Alanda Programlanabilir Kapı Dizileri ile Gömülü Sistem Tasarımı (3 + 0) 5
Verilog dilinin yapıları, birleşimsel ve ardışık devreler için davranışsal modeller; mantık, yazmaç aktarım ve yüksek seviyede birleşimsel ve ardışık devrelerin sentezi; veriyolu denetleyicileri; programlanır mantık ve depolama cihazları, temel sayısal sinyal işleme uygulamaları için donanım tanımlama dili mimarileri.
EE573 - Bilgisayarla Görme (3 + 0) 5
İnsanın görmesi, geometrik kamera modelleri, imge bölütleme, nesne tanıma, video sinyalleri ve standartları, görme sistem tasarımı, bilgisayarla görme ve sayısal video uygulamaları.
IE503 - Sistem Analizi ve Tasarımı (3 + 0) 5
Sistem mimarisi, gereksinim analizi, modelleme, kullanıcı ara yüzü tasarımı, proje planlaması ve yönetimi.
ISE542 - BT Güvenliği (3 + 0) 5
Bilgi teknolojileri güvenliğine giriş. Güvenlik planları, güvenlik politikaları. Güvenlik modelleri: TCSEC, Common Criteri, ISE/IEC 27000, CIBIT, ITIL. Güvenlik risk değerlendirmesi ve yönetimi. Güvenlik çözümleri. BT hizmetleri ve güvenlik. Personel güvenliği. BT güvenliğinde etik.
MATH521 - Sayısal Analiz I (3 + 0) 5
Matris ve vektör normları, hata analizi, lineer denklem sistemlerinin çözümü: Gauss eliminasyonu ve LU ayrışımı, kondisyon sayısı, kararlılık analizi ve hesaplama karmaşıklığı; en küçük kareler problemleri: tekil değer ayrışımı, QR algoritması, kararlılık analizi; matris özdeğer problemleri; lineer sistemler için yinelemeli yöntemler: Jacobi, Gauss
MATH522 - Sayısal Analiz II (3 + 0) 5
Lineer olmayan denklemler ve denklem sistemleri için yinelemeli yöntemler, interpolasyon ve yaklaştırım: polinom, trigonometrik ve spline interpolasyonu; en küçük kareler ve minimax yaklaştırımı; sayısal türev ve integrasyon: Newton-Cotes, Gauss, Romberg yöntemleri, ekstrapolasyon, hata analizi.
MATH524 - Kısmi Diferansiyel Denklemler İçin Sonlu Fark Metodları (3 + 0) 5
Sonlu fark metodu, parabolik denklemler: açık ve kapalı metotlar, Richardson, Dufort-Frankel ve Crank-Nicolson yöntemleri; hiperbolik denklemler: Lax-Wendroff, Crank-Nicolson, kutu ve leap-frog yöntemleri; eliptik denklemler: kısmi diferansiyel denklemlerin sonlu fark metotları ile sayısal çözümlerinde tutarlılık, kararlılık ve yakınsaklık.
MATH562 - Diferansiyel Denklemler Teorisi (3 + 0) 5
BDP: çözümlerin varlık ve tekliği, sürdürülebilirliği, parametreye bağlı olarak sürekliliği; lineer sistemler: sabit ve değişken katsayılı lineer homojen(olmayan) sistemler; periyodik katsayılı sistemlerin çözümlerinin yapısı, yüksek basamaktan lineer diferansiyel denklemler, Sturm teorisi, kararlılık: Lyapunov tipi kararlılık (Kararsızlık); Lyapun
MATH542 - Cebirsel Sayılar Kuramı (3 + 0) 5
Tamsayı, norm ve iz fonksiyonları, diskriminant, cebirsel sayılar, kuadratik sayı cismi, Dedekind bölgesi, değerleme, Dedekind bölgesinin genişlemesinde çatallanma, different, Galois genişlemesinde çatallanma, kuadratik sayı cisimlerinde çatallanma ve aritmetik, kuadratik kalanlar kuralı, siklotomik sayı cisimlerinde çatallanma, abelyen genişlemele
MATH565 - Zaman Skalasında Dinamik Sistemler (3 + 0) 5
Zaman skalasında diferensiyelleme, zaman skalasında integralleme, zaman skalasında birinci mertebeden lineer diferensiyel denklemler, başlangıç değer problemi, zaman skalasında üstel fonksiyonlar, zaman skalasında ikinci mertebeden lineer diferensiyel denklemler, sınır değer problemi, Green fonksiyonu, Sturm-Liouville özdeğer problemi.
MECE525 - Akıllı Kontrol (3 + 0) 5
Akıllı denetim metodolojileri, öğrenen denetim sistemleri, puslu denetim, nörodenetim, nöro-puslu denetim.
MECE404 - Akıllı Mekatronik Sistemler (2 + 2) 5
Yapay sinir ağları, bulanık mantık; genetik algoritmaları; kontrol, tahmin, planlama, teşhis, imgeleme ve deneye dayalı araştırma yöntemlerinde yapay sinir ağları, bulanık mantık ve genetik algoritmalarının kullanımı.
MECE445 - Robot Görme (3 + 0) 5
İlgili algoritmalara giriş ve görsel yöntemler ile ilgili matematiksel analizi; ikili görüntü işleme, bölgeler ve ayıklama, kenar bulma, fotometrik stereo, stereo görme ve kalibrasyon, ve dinamik görme ve hareket.
MECE451 - Otomotiv Mühendisliğinde Mekatronik (3 + 0) 5
Otomotiv yapıları, süspansiyon, dümenleme sistemi, frenler ve güç aktarım sistemleri, araç dinamiğinin modellenmesi, denetim sistemleri.
MECE539 - Uçan Robotlar (3 + 0) 5
Döner kanatlı sistemler ve matematiksel modelleri, denetleyici tasarımı, algılayıcı sistemleri, sistem tanılama ve kestirim algoritmaları, denetleyici donanımları, deney düzenekleri.
MECE574 - Endüstriyel Otomasyon ve Robotik Teknoloji (3 + 0) 5
Endüstriyel otomasyon prensipleri, makina ve üretim otomasyonu; pnömatik ve hidrolik ekipman ve sistemlerde ileri düzeydeki konular ve bu sistemlerin tasarımı; endüstriyel robotların prensipleri ve endüstriyel otomasyondaki rolleri; mobil robotlar, robot kollar; endüstriyel otomasyon ve robot teknolojilerinde tasarım konuları; örnek çalışmalar.
MFGE577 - Kalite Kontrol ve Metroloji (3 + 0) 5
Metrolojiye giriş, doğrusal, açısal ve karşılaştırmalı ölçümler, doğrusallık, düzlemsellik, karelik, paralellik ölçümlerinde kullanılan cihaz ve müşirler, sınırlar, müşirler, teftiş, sanayide kalite kavramı, kalite control de istatiksel kavramlar, SQC?de kontrol tabloları, numune teftişleri, operasyon karakteristiği (OC) diyagramı.
MDES610 - Diferansiyel ve Fark Denklemleri ile Matematiksel Modelleme (3 + 0) 5
Diferensiyel denklemler ve çözümler, dikey hareketin modelleri, tek türün nüfus değişimi modelleri, çok türün nüfus değişimi modelleri, mekanik sallancaklar, elektrik devrelerinin modellemesi, yayılma modelleri, fark denklemleri aracılığı ile modelleme.
MDES615 - Analitik Olasılık Teorisi (3 + 0) 5
Kümeler sigma-cebiri, ölçme, ölçmeye bağlı integral, olasılık uzayı, bağımsız olaylar ve bağımsız denemeler, rasgele değişkenler ve olasılık dağılımları, momentler ve nümerik özellikleri, rasgele vektörler ve bağımsız rasgele değişkenler, rasgele değişkenlerin yaklaşması, dönüşüm yöntemleri, bağımsız rasgele değişkenlerin toplamları ve dağılımları,
MDES620 - Diferensiyel Denklemlerin Sayısal Çözümü (3 + 0) 5
Başlangıç değer problemlerinin sayısal çözümü, Euler, çok-adımlı ve Runge-Kutta yöntemleri; sınır değer problemlerinin sayısal çözümü; atış ve sonlu farklar yöntemleri; kararlılık, yakınsaklık ve doğruluk; kısmi türevli denklemlerin sayısal çözümü; parabolik, hiperbolik ve elliptik denklemler için sonlu farklar yöntemleri; açık ve kapalı yöntemler,
MDES621 - Sayısal Lineer Cebir (3 + 0) 5
Kayan noktalı hesaplamalar, vektör ve matris normları. lineer denklem sistemlerinin doğrudan çözüm yöntemleri, en küçük kareler problemleri, özdeğer problemleri, tekil değer ayrışımı, lineer denklem sistemleri için yinelemeli yöntemler.
MDES640 - Mühendislik Tasarımında İleri Düzey Teorik Yaklaşımlar (3 + 0) 5
Gerçek tasarım sorunu ve müşteri ihtiyaçlarının belirlenmesi; mühendislik yaratıcılığı; yenilikçi çözüm seçeneklerinin üretilmesi ve en etkili seçeneğin seçimi; tasarımda modülarite; disiplinlerarası tasarımda işbirliği; sistem kavramı, modeler ve amaçlı etkinlikler için startejiler; tasarım projelerinin tasarımı ve denetimi; takım ilişkilerinin dü
MDES641 - Biyo-Mimetik ve Biyo-Esinlenmiş Mühendislik Tasarımı (3 + 0) 5
Tanımlamalar, biyomimetik ve biyoesinlenmiş konularında kavramlar ve terminoloji, yapısal analiz, davranış tabanlı modelleme, kinematik ve dinamik analiz için biyolojik sistemlerin incelenmesi; biyolojik sistemler ve mühendislik sistemlerin arasında aktarma kavramları; mühendislik sistemlerinin modelleme ve ölçekleme uygulama ilkeleri ve kuramları;
MDES650 - İleri Sistem Benzetimi (3 + 0) 5
Karmaşık sistemler için ayrık benzetim modelleri, olasılık dağılımları, rastsal değişken üretimi, istatistiki çıkarım, varyans azaltılması, sürekli süreçler, doğrulamak, ileri modeller.
MDES655 - Doğrusal Optimizasyon (3 + 0) 5
Doğrusal denklemler, doğrusal fizibilite ve optimizasyon, lokal ve global çözümler, Simplex yöntemi ve çeşitleri, ikillik teorisi ve ikil-Simplex yöntemi, şebeke-Simplex algoritmaları, algoritmik karmaşa konuları ve iç nokta algoritmaları.
SE550 - Yazılım Mühendisliği (3 + 0) 5
Yazılım mühendisliğine ve ilgili konulara giriş; yazılım süreç ve proje metrikleri; proje planlama; zamanlama ve takip etme; konfigürasyon yönetimi; yazılım kalite güvence; gereksinim analizi; veri akış diyagramları ve ilgili konular; tasarım kavramları ve yöntemleri; geliştirme; test yöntemleri ve stratejileri; nesneye yönelik kavramlar ve prensip
CMPE434 - Gömülü Sistem Tasarımı (2 + 2) 5
Gömülü sistemler ve uygulamaları, gömülü sistem metrikleri, gömülü sistem bileşenleri, gömülü sistemlerin gerçekleştirilmesi, PCB teknolojileri, simülasyon, emülasyon, hızlı prototipleme, gerçekleştirmede test ve sertifikasyon örnekleri, geliştirme maaliyet ve zamanları analizi, belirli gerçekleştirmeler ile ilgili laboratuvar çalışması.
EE448 - Örüntü Tanıma (3 + 0) 5
Örüntü tanımaya giriş, Bayes karar verme teorisi, maksimum benzerlik kestirimi, doğrusal ve doğrusal olmayan sınıflandırma, perceptron, yapay sinir ağları, destek vektör makineleri, kümeleme, proje bazlı uygulamalar
MECE511 - Duyucular, Eyleyiciler ve Arayüz (3 + 0) 5
Mekatronik ürünlerin yapı taşları, algılayıcılar; algılayıcıların sınıflandırılması; mesafe, açısal deplasman, dönme ölçüm algılayıcıları; kuvvet ve tork ölçme algılayıcıları; basınç algılayıcıları; ivme ölçerler; jiroskoplar; sıcaklık ve nem algılayıcıları; ışık dedektörleri ve CMOS görüntü algılayıcılar; eyleyiciler, eyleyicilerin sınıflandırılma
MECE536 - Araç Dinamiği (3 + 0) 5
Araç dinamiğine ait matematiksel modelleme ve benzetimler; lastik modelleri, doğrultu, sürüş ve yalpa dinamikleri, araç parametre ve durum kestirimi, kararlılık ve performans amaçlı denetim sistemi tasarımları.
MECE570 - Sistem Kuramı (3 + 0) 5
Mekatronik sistemlerde modelleme, formülasyon ve çözümleme; zaman bölgesinde ve frekans bölgesinde teorik ve uygulamalı durumlarda her türlü mekatronik sistemi modelleme, formüle etme ve çözme; Liapunov kararlılık yöntemleri.
MECE531 - İleri Dinamik (2 + 0) 5
Newton dinamiği prensipleri, rijit cisimler için düzlemsel kinematik ve kinetik, üç boyutlu kinematik ve kinetik, titreşim.
EE421 - Sayısal Görüntü İşleme (2 + 2) 5
İki boyutlu sistemler ve dönüşümler, görüntü edinme, örnekleme ve nicemleme, imge iyileştirme ve onarımı için kullanılan doğrusal ve doğrusal olmayan teknikler, ayrımsal darbe kodlaması, vektörel nicemleme, dalgacıklar, altband kodlaması, duruk ve video sıkıştırma kodlama standartları.
SE573 - Veri Analitiğinde Uygulamalı Makine Öğrenme (3 + 0) 5
Data istatistik hesapları; doğrusal ayırt edici analiz; karar verme ağaçları; yapay sinir ağları; Bayes öğrenme; veri mesafe ölçümleri; anlık ve takviyeli öğrenme; küme analizi; regresyon; destek vektör makinesi.
MECE447 - Yol Planlama ve Navigasyon (3 + 0) 5
Giriş, mobil robotlar için kinematik modeller, mobil robot kontrolü, robot tutumu, robot gezinme, yol bulma, engel eşleme ve uygulama, robot navigasyonu, Kalman filtreleme uygulaması.
MFGE420 - İmalat Mühendisliğinde Proje Yönetimi (3 + 0) 5
Proje yönetimi standartları;proje,portföy,program ve işletme yönetimi kavramları;katılımı, takım çalışmasını ve çatışmayı yönetmek;kimlik tespiti ve değerlendirmesi,problem tanımı;yaratıcılık ve fikir üretme; işlevsel/fiziksel/görev ayrıştırma yöntemleri ve araçları;zihin haritalama;planlama yöntemleri; maliyet tahmini ve bütçeleme;zaman yönetimi;proje kalite yönetimi;kaynak tahsisi;proje risk yönetimi teknikleri;proje yürütme,izleme ve kontrol teknikleri;proje rolleri, sorumluluk ve otorite.
EE449 - Mühendisler için Örüntü Sınıflandırma ve Duyarga Uygulamaları (3 + 0) 5
Algılayıcılar, algılayıcı türleri ve çalışma prensipleri hakkında bilgi; örüntü nedir; örüntü sınıflandırma uygulamaları; örüntü sınıflandırma kuramı ve yöntemleri; MATLAB Classification Learner yazılım aracı; sınıflandırıcıların analizi ve başarımı; RFID konusuna giriş.
MECE406 - Sayısal Kontrol (3 + 0) 5
Z-dönüşümleri, ayrıklaştırma, kararlılık analizi, sürekli hal analizi, kök yeri, ayrık zamanlı tasarım, ve ayrık zaman sistemlerinin durum uzayı ve yapısal özellikleri, Lyapunov teorisi, gözlemleyici tasarımı.
MECE416 - Kontrol Sistemleri II (3 + 2) 6
Frekans cevabı, bode diyagramı ve Nyquist grafiği çizimi, Frekans domainde kararlılık analizi, (Kazanç Marjı, Faz Marjı ve Nyquist kararlılık kriteri), Kompansatör/ düzenleyici tasarımı, Durum uzayında modelleme, Durum uzayında kararlılık analizi, Özdeğerler ve özvektörler, kalıcı hata analizi, Lagrangian mekaniği, Doğrusal olmayan sistemi lineerleştirme, Kontrol edilebilirlik ve gözlemlenebilirlik kavramı, Durum geri besleme kontrolü, Gözlemci tasarımı, Servo tasarımı, Optimal kontrol.
MATH587 - Uygulamalı Matematik (3 + 0) 5
Varyasyonlar Hesabı: Euler-Lagrange denklemi, birinci ve ikinci varyasyonlar, ekstrema için gerek ve yeter koşullar, Hamilton prensibi ve Sturm-Liouville problemlerine ve mekaniğe uygulamalar; integral denklemler: Fredholm ve Volterra integral denklemleri, Green fonksiyonu, Hilbert-Schmidt teorisi, Neumann serisi ve Fredholm teorisi ve uygulamalar.
EE571 - Sayısal Sinyal Analizi (3 + 0) 5
Sinyal işleme için matemetik metodları, spektrum kestirimi, kesikli Karhunen-Loeve dönüşümü, gürültü içindeki bir sinyalin ayırt edilmesi, çoklu sinyal sınıflandırma (MUSIC), en küçük ortalama karesel algoritması, sınıflandırma sistemleri, Kalman süzgeçler.